Sociale projectie

Sociale projectie is de menselijke neiging om hun eigen gedachten, voorkeuren en gedragingen te projecteren op anderen. Wanneer mensen met elkaar in gesprek zijn speelt sociale projectie vaak ongemerkt een rol. Mensen overschatten de overeenkomst tussen henzelf en anderen, die in vergelijkbare situaties zitten of vergelijkbare beslissingen moeten nemen als zijzelf. In bepaalde progressiegerichte gesprekken (zoals in ‘helpgesprekken‘) proberen we onze eigen gedachten, voorkeuren en gedragingen bewust buiten de interactie houden. Een van de redenen waarom dat in het begin onnatuurlijk voelt is vanwege sociale projectiemechanismen.

Zelf-informatie

Informatie over onszelf is het makkelijkst beschikbaar voor ons. Soms is het zelfs de enige informatie die we ter beschikking hebben. Bijvoorbeeld wanneer we iemand niet kennen en we alleen iets horen over de situatie waarin die persoon zit. Afgelopen week waren er bijvoorbeeld twee mensen met elkaar in gesprek. Ze kenden elkaar niet en zagen elkaar voor het eerst. De ene persoon bracht een probleem in en de andere persoon ging daarop in door tips te geven die uit zijn eigen ervaringen voortkwamen. Degene die advies gaf gebruikte zo informatie over zichzelf om conclusies te trekken over wat de ander zou kunnen doen om zijn probleem op te lossen. Die adviezen sloten niet aan bij de complexiteit van de situatie waarin de ander zat en hij zei: ‘Ik krijg pijn in mijn buik als ik dat advies zou moeten gaan opvolgen’.

Waarheidsgetrouw

Mensen ervaren hun eigen percepties als waarheidsgetrouwe representaties van de wereld. Doordat mensen ervaren dat wat zij waarnemen is, wat er daadwerkelijk is (naïef realisme), kunnen zij er makkelijk vanuit gaan dat anderen dezelfde perceptie hebben. Maar percepties zijn subjectieve constructies van die werkelijkheid. De perceptie van de ander is dan ook vaak in meerdere of mindere mate afwijkend van die van jou. Dat maakt dat er in onze sociale projecties fouten zitten.

Zoals ik

Mensen begeven zich vaak in een gezelschap van mensen die op hen lijken, qua attitudes en gedragingen. Doordat ze zo omringd worden door gelijkgestemden kunnen ze gaan geloven dat deze attitudes en gedragingen door iedereen gedeeld worden. Daarnaast kunnen mensen hun eigen percepties onbewust gebruiken als beoordelingsanker; hun attitudes en gedragingen zijn de norm waardoor ze onvoldoende onderkennen dat andere mensen andere ankers hanteren.

Emotioneel perspectief nemen

De onderzoekers Van Boven et al deden experimenteel onderzoek naar sociale projectie. Hun hypothese was dat onze inschatting van wat andere mensen zouden voelen en ervaren in een bepaalde situatie gebaseerd is op twee beoordelingen: de eerste is hoe wij denken dat we onszelf zouden voelen in die situatie en de tweede is hoe wij inschatten dat de andere persoon verschillend is van onszelf. Onze inschatting van hoe wij onszelf zouden voelen in een dergelijke situatie wordt gevoed door iets waarvan we ons niet zo bewust zijn: hoe wij ons op nu voelen.

Empathie kloof

Onze voorspellingen ten aanzien van hoe wij ons in een bepaalde situatie zouden voelen en gedragen is zo mede afhankelijk van onze huidige emotionele staat. Als je bijvoorbeeld nu honger hebt ben je geneigd te voorspellen dat je volgende week in het restaurant zowel een voorgerecht als een hoofdgerecht als een nagerecht zal gaan bestellen. We schatten ons eigen gevoel in de toekomst vaak niet zo accuraat in, laat staan dat we de gevoelens en gedragingen van anderen in die situatie in de toekomst goed inschatten. Onze voorspellingen van hoe anderen zich voelen start bij hoe we inschatten dat we onszelf zouden voelen. We simuleren zo onszelf in de situatie en leiden vervolgens af hoe de ander zich moet voelen.

Experimenten

In een aantal experimenten bleek inderdaad dat de voorspellingen ten aanzien van hoe andere mensen zich in bepaalde situatie zouden voelen en gedragen gebaseerd was op de voorspellingen ten aanzien van hoe de persoon zichzelf zou voelen en gedragen en dat dit weer gevoed werd met hoe de persoon zich op dat moment voelde. Bijvoorbeeld: proefpersonen die net intensief hadden gesport en zich warm en dorstig voelden maakten een andere inschatting van de dorst die een persoon in een beschreven situatie zou hebben dan personen die niet dorstig waren en dezelfde situatie lazen.

Progressiegericht aansluiten

Progressiegericht aansluiten heeft tot doel om het gesprek over het perspectief van je gesprekspartner te laten gaan en zo min mogelijk te vermengen met je sociale projecties en je eigen perspectief. Dat kun je doen door de kernwoorden van de ander te herhalen en er geen eigen interpretaties en eigen woorden doorheen te vlechten. Dat voelt in het begin niet natuurlijk. Het levert veel op als het je toch lukt: je gesprekspartner boekt progressie in zijn denken en dat gaat vaak verrassend snel.