Seven and a half lessons about the brain is de titel van het nieuwe boek van Lisa Feldman Barrett. Het is geschreven voor het grote publiek, in een prettige en vlotte schrijfstijl. Daarbij is de wetenschapster niet getrapt in de marketing valkuil, waarbij met superlatieven en ‘pakkende’ titels getracht wordt om de wetenschap te verkopen. Feldman Barrett verpest haar interessante en indrukwekkende wetenschappelijke kennisbijdrage niet met verkooptrucjes.

Je brein is niet om te denken

In het eerste halve hoofdstuk zet de auteur uiteen wat de functie van ons brein is: het reguleren van ons lichaam zodat we overleven. Dit hoofdstuk is het halve hoofdstuk wat haar betreft, omdat er zoveel meer te zeggen valt over de functie van ons brein.

Je hebt één brein

In het eerste hele hoofdstuk legt de auteur uit dat ons brein niet geëvolueerd is volgens de theorie van het triune brein. Die theorie zegt dat ons brein uit oude en nieuwe delen bestaat, het reptielenbrein, het limbisch systeem en de neocortex. De neocortex zou dan de bron van rationeel denken zijn. Deze theorie klopt niet. Mensen hebben één brein zonder oude en nieuwe delen en er is in het brein geen gevecht gaande tussen emotie en ratio. Daarnaast is het de vraag wat we moeten verstaan onder rationeel. Emotie is soms rationeel, bijvoorbeeld wanneer je in gevaar bent en je je bang voelt. Denken is soms irrationeel, bijvoorbeeld wanneer je gelooft in complottheorieën. Rationaliteit is wat Feldman Barrett betreft dat het brein zorgt voor dusdanige lichaamsregulatie dat je kans op overleven vergroot wordt.

Je brein is een netwerk

In het tweede hoofdstuk legt Feldman Barrett uit dat je brein een netwerk is: een collectie van onderdelen die dusdanig verbonden zijn dat ze functioneren als één unit, In dit hoofdstuk staat de werking van ons brein centraal en legt ze de complexiteit ervan in eenvoudige taal uit.

Het kleine brein bedraadt zichzelf naar zijn omgeving

In het derde hoofdstuk beschrijft Feldman Barrett hoe het baby brein zich bedraadt naar zijn omgeving. Hierin legt ze uit dat het onderscheid maken tussen ‘nature’ en ‘nurture’ een achterhaalde manier van denken is en hoe de sociale wereld waarin de baby geboren wordt de fysieke realiteit van de bedrading van zijn brein vormt.

Je brein voorspelt vrijwel alles wat je doet

In het vierde hoofdstuk legt Feldman Barrett uit hoe je brein vrijwel alles voorspelt wat je doet. Je brein ‘denkt‘ voortdurend aan de hand van de vraag: de laatste keer dat ik in een vergelijkbare situatie was, toen mijn lichaam in een vergelijkbare staat verkeerde, en een bepaalde actie voorbereidde, wat zag/voelde/deed ik toen? Je brein combineert informatie van buitenaf en van binnenuit om te produceren wat je ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt. Als je brein goed voorspelt dan vuren je neuronen al af in het patroon dat past bij de binnenkomende data. Al het voorspellen gebeurt voordat wij iets ervaren. Onze acties worden geïnitieerd voordat wij ons daarvan bewust zijn. Dat wil niet zeggen dat we geen vrije wil hebben, want wat ons brein ons ‘aanreikt’ is wat we zelf in ons verleden hebben gecreëerd. Je kunt beïnvloeden wat je brein je in de toekomst aanreikt door nu je verantwoordelijkheid te nemen voor gezonde gedachten en gezonde acties.

Je brein werkt samen met andere breinen

In het vijfde hoofdstuk laat Feldman Barrett zien dat ons brein steeds invloed heeft op andermans brein en ook steeds beïnvloed wordt door andermans breinen. Met name interessant vond ik het deel waarin ze beschrijft dat veel breindelen die taal verwerken ook betrokken bij de inwendige processen van je lichaam. De taal die je hoort heeft een effect op bijvoorbeeld je hartslag en op het vrijkomen van de stoffen die invloed hebben op je immuunsysteem. Woorden zijn tools voor je lichaamsregulatie. De woorden van andere mensen hebben een direct effect op je breinactiviteit en op je lichamelijke functies en andersom hebben jouw woorden datzelfde effect op het brein en lichaam van andere mensen. Woorden kunnen, wanneer ze veelvuldig aanwezig zijn, op lange termijn schadelijk zijn voor je lichamelijke gezondheid, of die juist ten goede komen.

Breinen kunnen meer dan één soort geest vormen

In het zesde hoofdstuk beschrijft Feldmann Barrett dat het menselijk brein dan wel universeel is, maar dat er geen universele menselijke geest uit voortvloeit. Zo is het op Bali normaal om in slaap te vallen als je bang bent, terwijl veel mensen in Nederland in slaap vallen juist niet een logische reactie op angst vinden. Zo is er in het Westen een duidelijk onderscheid tussen het mentale en het fysieke terwijl dit onderscheid in sommige Oosterse culturen niet in die vorm gemaakt wordt. Ieder mens is in staat om relaties aan te gaan met de mensen om hem heen en ieder mens is in staat tot affect (een algemeen gevoel dat voortvloeit uit de staat van je lichaam). Dat is universeel. Wat het brein doet om het lichaam te reguleren is universeel, maar de mentale ervaring die het resultaat daarvan is, is niet universeel. Variatie is de norm.

Ons brein kan realiteit creëren

In het zevende hoofdstuk beschrijft Feldman Barrett dat ons brein onze sociale realiteit kan creëren. In dit hoofdstuk zet ze de vijf c’s uiteen: creativiteit, communicatie, copiëren, coöperatie en compressie. In dit hoofdstuk legt ze ook uit dat het fysieke kenmerk van de huidskleur geen biologische scheidslijn vertegenwoordigt, maar een sociale. Feldman Barrett slaat hierin niet door, zoals soms wel gebeurt wanneer het gaat over het creëren van je eigen realiteit. Ze beschrijft dat sociale realiteit zijn grens heeft, die grens is de fysieke realiteit.

Misverstand

Het menselijk brein is tot indrukwekkende dingen in staat en begrijpt zichzelf tegelijkertijd vaak niet goed. Het menselijk brein is…

  • een brein dat zulke rijke mentale ervaringen construeert dat we denken dat emotie en rationaliteit binnenin ons worstelen met elkaar
  • een brein dat zo complex is dat we het beschrijven aan de hand van metaforen en die metaforen vervolgens verwarren met kennis
  • een brein dat zo vaardig is met zichzelf opnieuw bedraden dat we gaan geloven dat we geboren worden met allerlei dingen die we feitelijk juist leren
  • een brein dat zo effectief is in hallucineren dat we geloven dat we de wereld objectief waarnemen, en zo snel met voorspellen dat we geloven dat onze acties, reacties zijn
  • een brein dat andere breinen zo onzichtbaar reguleert dat we geloven dat we onafhankelijk zijn van elkaar
  • een brein dat zoveel verschillende ‘geesten’ kan ontwikkelen dat we geloven dat er één universele menselijke natuur is waarmee we al die geesten kunnen verklaren
  • een brein dat zo goed is in het geloven in zijn eigen bedenksels dat we sociale realiteit verwarren met de natuurlijke wereld

Seven and a half lessons about the brain

Hoewel het boekje in een paar uur uit te lezen is, is de wetenschap die eraan ten grondslag ligt veelomvattend. Haar invalshoeken zetten aan tot nadenken over moreel gedrag, politieke keuzes, armoede, racisme en universele menselijke behoeften, zoals we weten vanuit de zelfdeterminatietheorie. Op een aparte website kun je over elk van de hoofdstukken meer informatie vinden: sevenandahalflessons