Schemerige motivatie

Schemerige motivatie is misschien een kwaliteit van motivatie die tussen de donkere en de lichte motivatiekwaliteit inzit. Dat suggereert Nikos Ntoumanis in een nieuw te verschijnen boek Advances in motivation science. Zijn hoofdstuk is getiteld The bright, dark, and dim light colors of motivation: Advances in conceptualization and measurement from a self-determination theory perspective.

Donkere pad

Het donkere pad van motivatie ziet er zo uit. In een omgeving en situatie waarin de psychologische basisbehoeften aan autonomie, competentie en verbondenheid worden gedwarsboomd ontstaat behoeftefrustratie. Dat gaat samen met a-motivatie of gecontroleerde motivatie. Dat komt omdat de persoon zich niet capabel voelt in zijn omgeving en in zijn situatie. De persoon gaat extrinsieke doelen nastreven en gaat een gecontroleerde causaliteitsoriëntatie ontwikkelen. Dat heeft negatieve consequenties voor zijn welbevinden, zowel fysiek als psychologisch, en zijn functioneren.

Lichte pad

Het lichte pad van motivatie ziet er zo uit. In een omgeving en situatie waarin de psychologische basisbehoeften aan autonomie, competentie en verbondenheid worden vervuld ervaart de persoon behoeftevervulling. Dat gaat samen met zelfgedetermineerde motivatie (intrinsiek, geïnternaliseerd). De persoon gaat intrinsieke doelen nastreven en ontwikkeld een zelfgedetermineerde causaliteitsoriëntatie. Dat heeft positieve consequenties voor zijn welbevinden, zowel fysiek als psychologisch, en zijn functioneren.

Schemerige pad

Er is beginnend bewijs voor een derde pad van motivatie. Geen licht en geen donker pad, maar een schemerig pad. Dit pad kenmerkt zich door een lauwe, onverschillige interpersoonlijke communicatiestijl. De docent, bijvoorbeeld, heeft in een dergelijke stijl geen aandacht voor het perspectief van de leerling, maar schuift het ook niet autoritair terzijde (controlling, behoeftefrustratie) en zorgt ook niet voor erkenning en waardering van het perspectief van de leerling (behoefteondersteuning). Nu worden de psychologische basisbehoeften niet gefrustreerd en niet vervuld, ze krijgen simpelweg geen aandacht.

Er zijn indicaties dat deze situatie zorgt voor het adopteren van lagere orde doelen, a-motivatie en een onpersoonlijke causaliteitsoriëntatie. Deze a-motivatie is dan niet zozeer een donkere a-motivatie (depressie, angst etc.), maar meer een a-motivatie die zich kenmerkt door een gebrek aan de wil om je in te spannen. Deze schemerige motivatie kenmerkt zich door verveling, niet zozeer door burnout, depressie en angst. Er zijn indicaties dat een lage kwaliteit van motivatie veel voorkomt bij middelbare scholieren.

Tenslotte zijn er indicaties dat er in uitzonderlijke situaties ook een donkere kant kan zitten aan intrinsieke motivatie, bijvoorbeeld wanneer intrinsieke motivatie voor de ene activiteit alle aandacht van andere activiteiten weghaalt en de persoon verslaafd raakt aan de activiteit.