Motiverend online onderwijs: de zelfdeterminatietheorie biedt die voor docenten en trainers die online onderwijs goed van de grond willen laten komen. Het blijkt immers dat online onderwijs significant slechtere resultaten laat zien in termen van kwaliteit van motivatie, psychologische basisbehoeftevervulling, ervaren leerklimaat, cijfers en ervaren kennisverwerving dan face-to-face onderwijs.

Verbondenheid

Studenten kunnen zich bij online onderwijs sneller afgesloten voelen van de docent en de medestudenten. Docenten die zich hiervan bewust zijn kunnen actief meer aandacht besteden aan de vervulling van de verbondenheidsbehoefte van studenten. De behoefte aan verbondenheid houdt in dat studenten ervaren dat ze worden gerespecteerd en gewaardeerd door hun docent, dat hun docent hun aardig vindt. Daarnaast houdt deze behoefte in dat studenten willen ervaren dat ze hulp en begeleiding krijgen wanneer ze die nodig hebben. Ook houdt de behoefte aan verbondenheid in dat studenten willen ervaren dat ze een waardevolle bijdrage leveren en dat hun bijdrage op prijs wordt gesteld.

Verbondenheidsbehoefte vervullen

Docenten kunnen deze behoefte vervullen door:

  • snel te reageren op (e-mail) vragen van studenten
  • zelf het initiatief te nemen om studenten te vragen hoe het met ze gaat
  • in online live video-sessies studenten te activeren om met elkaar opdrachten te laten uitvoeren en met de docent in gesprek te zijn (ipv alleen te moeten luisteren naar de docent)
  • waarderend te reageren op inbreng van studenten
  • huiswerkopdrachten te geven die studenten met elkaar kunnen oppakken zonder elkaar fysiek te hoeven ontmoeten

Verbondenheidsbehoefte niet frustreren

Docenten kunnen de verbondenheidsbehoefte niet frustreren door:

  • niet afwijzend te reageren op foute antwoorden van studenten (wanneer studenten in een online live video-sessie een fout antwoord geven zijn ze des te gevoeliger voor hoe er op hun fout wordt gereageerd en afhaken is voor de student in een dergelijke sessie veel makkelijker gedaan en moeilijker op te pikken voor docenten)
  • studenten niet persoonlijk te bekritiseren
  • geen schuldgevoel of schaamte op te wekken wanneer studenten iets fout doen of hun werk niet hebben gedaan
  • studenten niet te negeren

Autonomie

Studenten blijken zich in online onderwijs minder autonoom te voelen dan in face-to-face-onderwijs. De behoefte aan autonomie betekent dat de student wil ervaren dat zijn gedrag voortkomt vanuit hemzelf, dat hij erachter staat wat hij aan het doen is. Dat hij zelf gekozen heeft voor de dingen die hij doet en ze interessant vindt. En, wanneer hij het niet zo interessant vindt wat hij aan het leren is, dat hij dan in elk geval de waarde en het belang inziet van wat hij aan het doen is.

Autonomiebehoefte vervullen

Docenten die zich realiseren dat studenten deze behoefte aan autonomie in online onderwijs net zo goed hebben als in face-to-face-onderwijs en juist door de online setting minder snel ervaren dat hun autonomiebehoefte wordt vervuld, kunnen de volgende dingen doen:

  • studenten uitnodigen om een link te leggen tussen de stof die ze moeten leren en een persoonlijk interessegebied
  • betekenisvolle keuzemogelijkheden te bieden, bijvoorbeeld door verschillende opdrachten aan te bieden waaruit studenten mogen kiezen
  • een duidelijke en betekenisvolle reden te geven waarom studenten iets moeten doen, niet alleen mondeling maar ook schriftelijk toegelicht
  • begrip te tonen voor negatieve gevoelens van studenten en hun perspectief serieus te nemen

Niet frustreren van de autonomiebehoefte

Docenten kunnen daarnaast de volgende dingen achterwege laten, zodat ze de behoefte aan autonomie niet frustreren:

  • autoritaire en dwingende taal gebruiken in bijvoorbeeld e-mails en online live video-sessies met studenten
  • studenten intensief controleren en ‘on the spot’ zetten door ze bijvoorbeeld opeens de beurt te geven in een online live video-sessie
  • strakke deadlines opleggen zonder uitleg waarom die deadlines belangrijk zijn
  • regels opleggen zonder toelichting van het nut ervan

Competentiebehoefte

De behoefte aan competentie houdt in dat de student wil ervaren dat hij de stof aankan, dat die prettig uitdagend is. Hij wil graag informatie krijgen over hoe hij aan het functioneren is, zodat hij weet waar hij staat en hoe hij verdere progressie kan boeken. In online onderwijs kunnen studenten zich sneller incompetent voelen en het gevoel krijgen te verdrinken.

Competentiebehoefte vervullen

Docenten kunnen expliciet de behoefte aan competentie vervullen door:

  • nog meer aandacht te besteden aan een duidelijke structuur in het online onderwijs dan in ze in de klas zouden doen, zowel in het online materiaal als in online live video-sessies
  • stapsgewijs de stof aan te bieden
  • frequent feedback te geven over de bereikte en verder te bereiken progressie
  • de student de mogelijkheid te bieden zelf makkelijk feedback op te zoeken t.a.v. hoe hij functioneert (bv via quizes, oefentoetsen)
  • laagdrempelige mogelijkheid te bieden om vragen te stellen aan de docent of aan medestudenten

Competentiebehoefte niet frustreren

Docenten kunnen daarnaast voorkomen dat ze de behoefte aan competentie frustreren door:

  • studenten niet te laten zwemmen door ervan uit te gaan dat ze het zelf wel kunnen uitzoeken
  • chaos te creëren door materialen op onoverzichtelijk veel verschillende plekken en via verschillende media of in veel te grote hoeveelheden ‘over de schutting’ te gooien
  • materiaal aan te bieden dat onder of juist ver boven het niveau van de student ligt

Motiverend online onderwijs

In face-to-face onderwijs is het vervullen van psychologische basisbehoeften en het niet frustreren van psychologische basisbehoeftevervulling de belangrijkste draaiknop voor het kunnen ontstaan van autonome motivatie bij studenten. In online onderwijs is dit net zo belangrijk en is er, door de setting, juist minder sprake van. Onderwijzers doen er goed aan om in de voorbereiding en de uitvoering van hun online onderwijs expliciet aandacht te besteden aan de psychologische basisbehoeften van studenten.

Progressiegericht lesgeven

Ter ondersteuning bij het vormgeven aan motiverend online onderwijs is hier een werkboek progressiegericht lesgeven, waarmee docenten hun lessen kunnen voorbereiden, uitvoeren en erop kunnen reflecteren.