Maakt een glimlach je blij? Er is al jarenlang een debat gaande over facial feedback: hebben gezichtsuitdrukkingen effect op welke emoties mensen ervaren? Een zeer grote groep onderzoekers uit negentien verschillende landen hebben hier nu gezamenlijk onderzoek naar gedaan.

Doen alsof

Wanneer gezichtsuitdrukkingen een effect hebben op hoe we ons voelen dan zouden we blijer kunnen worden wanneer we blij kijken en verdrietiger kunnen worden wanneer we onze mondhoeken laten hangen en bozer worden wanneer we fronsen. Maar werkt dat inderdaad zo? Om deze vraag te beantwoorden kwamen onderzoekers die denken dat het inderdaad zo werkt, onderzoekers die denken dat het niet zo werkt en onderzoekers die er neutraal tegenover staan bij elkaar in een grootschalig onderzoek.

Gezichtsuitdrukkingen

De data van 3878 participanten in 19 landen laten zien dat gezichtsuitdrukkingen onder bepaalde omstandigheden gevoelens van blijheid kunnen versterken en oproepen. Dat was het geval wanneer mensen gezichtsuitdrukkingen van acteurs die blij keken nadeden. Het was ook het geval wanneer mensen vrijwillig bepaalde spieren in hun gezicht aanspanden. Het ging hier om kleine effecten van gezichtsuitdrukking op gevoelens van blijdschap, ongeveer hetzelfde effect als wanneer je naar een vrolijk plaatje kijkt. Het effect werd niet gevonden wanneer mensen een pen in hun mond hielden waardoor er een glimlach ontstond.

Maakt een glimlach je blij?

Dit onderzoek laat zien dat een glimlach je iets blijer kan maken, zowel in neutrale situaties als in positieve situaties. Het gevonden effect is klein. Gezichtsuitdrukkingen zijn niet de primaire determinant van emotionele ervaring. Die conclusie is in lijn met de theorie van geconstrueerde emoties van Lisa Feldman-Barrett. Haar onderzoeken tonen aan dat variatie de norm is; emotionele ervaringen gaan gepaard met verschillende gezichtsuitdrukkingen en fysiologische processen. Je kunt de ene keer lachen als je blij bent, en de volgende keer lachen als je boos, verdrietig of verontwaardigd bent. Bij de ene persoon gaat de hartslag omhoog als die zich vrolijk voelt, bij de ander juist naar beneden. Soms is de amygdala actief als je bang bent, soms niet. Op basis van een gezichtsuitdrukking kun je niet afleiden welke emotie iemand ervaart. Om daar achter te komen moet je iets weten over de context waarin de gezichtsuitdrukking plaatsvindt en, vooral, de betekenis die de situatie heeft voor de persoon.

Emotionele ervaring

Het lijkt mij al met al logisch dat een pen in je mond gepaard kan gaan met verschillende emotionele ervaringen; je kunt er net zo goed geërgerd van raken als het grappig vinden. De emotionele betekenis die je geeft aan de situatie lijkt mij een grotere rol te spelen in je emotionele ervaring dan hoe je gezichtsspieren zijn aangespannen. De meeste van de onderzoekers denken dan ook niet dat elke ochtend voor de spiegel staan en een glimlach produceren een positief effect zal hebben op je welbevinden. Net zo min trouwens als het aannemen van een power pose automatisch je zelfvertrouwen een boost zal geven. De emotionele betekenis die je geeft aan de situatie waarin je je bevindt is de sleutel voor hoe je je voelt. Je kunt je eigen emoties construeren door de emotionele betekenis die je aan je situatie geeft.