De geen-klootzakkenregel is een bedacht door Robert Sutton en hij beschrijft deze regel in zijn boek The No Asshole Rule.

Wat doet een klootzak?

Klootzakken doen, op een dagelijkse basis, de volgende dingen:

  • mensen persoonlijk beledigen
  • iemand persoonlijke territorium binnendringen
  • ongevraagd fysiek contact
  • bedreigingen, intimidatie, zowel verbaal als non-verbaal
  • sarcastische ‘grapjes’ en ‘plagerijen’ gebruiken als manier om iemand te beledigen
  • aanwakkeren van vuurtjes per e-mail
  • benoemen van de eigen status en positie om de ander te vernederen
  • publieke beschuldigingen en statusverlagende rituelen naar anderen
  • onbeschofte interrupties
  • oneerlijke aanvallen
  • boze blikken
  • mensen behandelen alsof ze onzichtbaar zijn

De schade

De schade die dit soort gedrag tot gevolg heeft is groot. Er is allereerst schade voor de slachtoffers en de omstanders, maar ook voor de organisatie, voor de leidinggevenden in de organisatie, en voor de juridische afdeling en HR. Het blijkt dat klootzakgedrag dit soort effecten heeft:

  • De slachtoffers en de omstanders kunnen zich slechter concentreren op hun werk. Hun aandacht wordt opgeslokt door de nare ontmoetingen met de klootzak, met proberen ermee om te gaan, met het ontwijken van aanvallen en beschuldigingen.
  • De psychologische veiligheid neemt voor alle slachtoffers en de omstanders af. Er ontstaat een sfeer van angst, mensen durven geen risico’s meer te nemen, durven niet te leren van hun fouten, durven niet meer eerlijk te zijn.
  • Er is verlies van motivatie en energie bij de slachtoffers en de omstanders.
  • Er ontstaan stress-gerelateerde psychologische en fysieke ziektesymptomen zoals bunrout.
  • Mensen kunnen minder goed nadenken.
  • Wanneer het klootzakgedrag lang doorgaat gaan de slachtoffers en omstanders zelf ook klootzakgedrag vertonen.
  • Hoog verzuim.
  • Hoog verloop.
  • De leidinggevenden gaan veel tijd besteden aan mediation, coaching, conflictbemiddeling.
  • De leidinggevenden gaan veel tijd besteden aan het kalmeren van slachtoffers.
  • De leidinggevenden gaan veel tijd besteden om het werk ‘om de klootzak heen’ te organiseren.
  • Er gaat veel tijd zitten in het voeren van exitgesprekken, selectiegesprekken, training van nieuwe medewerkers.
  • Er gaat veel geld naar juridische procedures, externe consultants, trainingen, ziektekosten, verzuimcoaches etc.
  • De organisatie wordt minder innovatief en creatief.
  • De samenwerking binnen de organisatie neemt af.
  • Slachtoffers en omstanders zinnen op wraak.
  • Er ontstaat reputatieschade.
  • Het wordt moeilijker om goede mensen aan te trekken.

Geen tolerantie

Organisaties kunnen progressie boeken door consequenties te verbinden aan klootzakgedrag. De schade die er optreedt wanneer er niet wordt ingegrepen is groot. Op den duur gaat zelfs degene die het klootzakgedrag vertoont zelf de negatieve effecten ervan ervaren. Wanneer er niet wordt ingegrepen krijgt iedereen de informatie dat het klootzakgedrag wordt getolereerd en dus blijkbaar acceptabel is. Klootzakgedrag hoeft niet te worden bestraft, maar sturen en logische consequenties verbinden aan klootzakgedrag is noodzakelijk, zowel uit moreel als uit functioneel oogpunt.

Wat kun je doen?

In zijn boek beschrijft Sutton wat mensen doen om te dealen met het klootzakgedrag waaraan ze worden blootgesteld. Ik denk dat de beste manier om te reageren op klootzakgedrag is om je eraan te onttrekken. Wanneer je mandaat hebt om te sturen of logische consequenties door te voeren, is dat de eerstaangewezen weg. Wanneer je geen mandaat hebt om te sturen, kun je degene(n) die dat mandaat wel hebben verzoeken om het klootzakgedrag aan te pakken of je kunt zelf een andere context zoeken. Immers, de mensen met wie je werkt kunnen jouw positieve innerlijke werkbeleving maken of breken.