Being you: praktische implicaties. In deze en deze bijdragen haal ik een paar highlights uit het nieuwe boek van Anil Seth dat gaat over being you: a new science of consciousness. Net zoals het onderzoek naar geconstrueerde emoties van Lisa Feldman-Barret zet het boek van Anil Seth me aan het denken over de mogelijke praktische implicaties in het dagelijks leven. Ik zie in elk geval de volgende praktische implicaties.

Mild & ambitieus

Ik denk dat de kennis over hoe je ervaring van wat het is om jou te zijn ontstaat je kan helpen om tegelijkertijd mild en ambitieus te zijn over hoe je wil dat het is om jou te zijn en hoe je wil dat het gaat worden om jou te zijn. Een simpel voorbeeld uit mijn eigen leven is de volgende situatie. Een paar weken geleden ging mijn voordeurbel. Het was vroeg op de avond en ik wilde liever even rust. Ik deed echter de deur open en daar stond een onbekende man met een heel erg aardige glimlach. Voor ik wist wat ik deed strekte ik mijn handen uit in een afwerend gebaar en zei ik; ‘Oh nee nee nee’. Waarop de aardige meneer zei: ‘Ik ben uw nieuwe achterbuurman en kom even mezelf introduceren.’ Zowel hij als ik hadden goed in de gaten dat ik dacht dat hij me iets wilde gaan verkopen en dat ik daarom direct zo afwerend reageerde. Het was een pijnlijk moment daar aan de deur.

Mild

Met de kennis van de bewustzijnswetenschap realiseer ik me dat mijn brein niet reageerde op de aardige man daar aan de deur, maar dat mijn brein een gokje deed op basis van mijn eerdere ervaringen van mensen die onaangekondigd aanbellen. Het gokje was: ’Dit zal wel weer een verkoper zijn’. Dat gokje zorgde voor een directe afwerende reactie. Vervolgens kwam mijn brein erachter dat er sprake was van een voorspellingsfout; de aardige meneer was mijn nieuwe buurman. En hier komt mildheid om de hoek kijken. Ik kon mezelf wel veroordelen om mijn ontzettend onaardige reactie, maar in plaats daarvan is het net zo terecht om met mildheid te kijken naar mijn breingokje in die situatie. Dat gokje is immers niet onder mijn directe bewuste controle, het wordt in mijn onbewuste geconstrueerd op basis van mijn eerdere ervaringen.

Ambitieus

Maar het lijkt mij goed als het niet bij mildheid blijft. Mildheid kunnen we combineren met ambitie. Ik kon er zelf voor zorgen dat de situatie tussen mij en de nieuwe buurman een beter verloop kreeg en hoefde me niet blijvend te laten leiden door het foute breingokje dat mijn brein had geproduceerd. De werkelijkheid was anders dan mijn brein had geproduceerd dus ik kon bewust een andere actie in gang zetten die meer in lijn lag met de werkelijkheid en met de doelen en waarden die ik heb. Dus heb ik de nieuwe buurman alsnog uitgenodigd voor een kop thee om kennis te maken en samen te lachen om mijn onhandige reactie.

Toekomstige gokjes

Ook kunnen we er zelf voor zorgen dat in allerlei situaties de eigen toekomstige breingokjes accurater worden. Dat kunnen we doen door te reflecteren op veelvoorkomende situaties waarin ons brein niet-effectieve gokjes doet en bewust te kiezen welke breingokjes we daarvoor in de plaats wil gaan produceren. Zo coachte ik eens iemand die het gevoel had voortdurend aangevallen te worden door zijn collega’s. Zijn brein reikte hem steeds de voorspelling aan dat hij aangevallen werd en hij ging dan direct in de tegenaanval of in het defensief. Hij realiseerde zich dat hij er zelf voor kon zorgen dat zijn brein in de toekomst andere gokjes zou gaan produceren en koos er bewust voor om de uitingen van zijn collega’s te gaan zien als pogingen tot goede samenwerking. Daardoor lukte het hem om open te gaan reageren op zijn collega’s en in de loop der tijd veranderden zijn breingokjes en zag hij zijn collega’s echt als constructief. Natuurlijk deed dat de samenwerking met zijn collega’s veel goed en ervoeren zij hem als stukken prettiger in de omgang dan eerder.

Anderen

Niet alleen je eigen brein en bewustzijn werkt met interoceptische inferentie, ook het brein van anderen functioneert zo. De reacties van mensen om je heen zegt dan ook vooral iets over henzelf en over welke breingokjes hun brein produceert. Die wetenschap kan je milder doen stemmen ten aanzien van anderen. Je kunt meer begrip hebben voor onhandige uitingen van anderen wanneer je je realiseert dat hun perceptie in het hier en nu geconstrueerd is door hun brein vanwege de ervaringen in hun eigen verleden.

Gespreksvoering

Ook kun je er in gespreksvoering rekening mee houden dat ‘hoe het is om mij te zijn’ voor ieder een unieke ervaring is. In progressiegerichte gespreksvoering sluiten we aan bij dat unieke perspectief door ons eigen perspectief zoveel mogelijk buiten de interactie te houden. Het herhalen van de kernwoorden die onze gesprekspartner gebruikt is een voorbeeld daarvan. Door dezelfde woorden te gebruiken hoeft onze gesprekspartner niet heen te gaan kijken door onze interpretatie van zijn perspectief, hij hoeft geen terugvertalingen te gaan maken vanuit wat wij zeggen naar wat hij bedoelde.

Mate van vrije wil

Door je te realiseren hoe je brein een ervaring van ‘wat het is om jou te zijn’ creëert vermoed ik dat je je perceptie van je eigen vrije wil groter kunt maken. Immers, door vandaag bewust te proberen om de breingokjes die je brein in de toekomst gaat produceren te beïnvloeden kun je je toekomstige percepties die je brein produceert meer in lijn brengen met je doelen, waarden en overtuigingen. Zo kun je jezelf helpen om je in de toekomst te gaan gedragen zoals je graag zou willen dat je je zou gedragen. Als je er bijvoorbeeld nu voor kiest om mensen die er anders uitzien dan jij te gaan zien als mensen met precies dezelfde overlevingsbehoefte als jij, gedraag je je in een toekomstige interactie met iemand die er anders uitziet dan jij wellicht als iemand die je graag wilt zijn. Zo vorm je vandaag hoe het morgen is om jou te zijn.